In de afgelopen MAAND herdachten we het einde van de Tweede Wereldoorlog. Ieder jaar staan wij daarbij stil en dat is bitter nodig. Want ook al werden toen Duitsland en later Japan dan ook verslagen, de krachten die de opkomst van die machten mogelijk maakten kunnen in nieuwe gedaante altijd weer de kop op steken. Zoals we opnieuw zien in de tragedies die zich vandaag voltrekken. Gedenken doen we niet alleen om terug te blikken, maar ook om waakzaam en weerbaar te zijn met het oog op de toekomst.
De bevrijding kwam niet vanzelf. Er zijn vele offers voor gebracht. Een belangrijke, om niet te zeggen beslissende gebeurtenis was de landing van de geallieerden op de kust van Normandië die begon op 6 juni 1944. Die eerste dag van de invasie staat te boek als D-day, Decision Day, dag van de beslissing.
Maar het was nog lang geen V-day, dag van de victorie. Er zouden nog heftige veldslagen plaatsvinden, zoals de slag om Arnhem. Er zou nog een hongerwinter komen. Er zouden nog tienduizenden doden vallen. Maar al leek de overwinning nog zo ver weg, toch betekende D-day een beslissende wending. Dankzij die gebeurtenis kwam het uiteindelijk tot V-Day, waardoor de geboorte van een nieuw, vrij Europa mogelijk werd.
Aan die twee gebeurtenissen moest ik, in het spoor van de nieuwtestamenticus Oscar Cullmann, denken naar aanleiding van de Cantate zondag. Een mooie naam ‘Cantate’, ‘Zing!’. Waar alom de oude liedjes van kwaad, onrecht en oorlog klinken gaat Psalm 98 ons voor in een nieuw lied voor de HEER. Want met Pasen is er een wissel omgezet. ‘Het oude is voorbij, het nieuwe is gekomen.’ (2 Cor. 5: 17) Zou je die dag niet als D-Day kunnen zien?
In de tijd tussen Pasen en Pinksteren lezen we in de kerk vaak uit de afscheidsgesprekken tussen Jezus en zijn leerlingen, waarin Hij met hen spreekt over de tijd dat Hij niet meer lichamelijk bij hen zal zijn. Maar wel op een nieuwe manier, in de Geest die troost en leidt en Die moed en kracht geeft om de wereld in te gaan en te laten zien dat Jezus nu het grote verschil uitmaakt voor de toekomst van de wereld.
Dat grote verschil had Jezus bijvoorbeeld zichtbaar gemaakt door zijn leerlingen de voeten te wassen – het werk van een slaaf. Maar juist zó is Hij Heer, zijn grootheid ligt daarin dat Hij alle macht en status aflegt. Hij zegt: jullie horen bij Mij als jullie onderling ook zo dienstbaar zijn, als jullie dat spoor voortzetten dat Ik getrokken heb. Hieraan zullen ze in de wereld kunnen zien dat jullie leerlingen van Mij zijn, met Mij verbonden, als je liefde hebt onder elkaar. Zo gaat er een andere wereld open, zoals die kán zijn, zoals bedoeld door God. Maar die ook zal botsen op hoe de wereld zo vaak in elkaar zit.
Het is niet direct V-day voor het evangelie en daarom zal het kruis van Jezus zich ook aftekenen in het leven van de kerk. Niet voor niets verschijnt Hij als opgestane met de tekenen van zijn lijden aan zijn lichaam.
‘Jullie zullen huilen en weeklagen, terwijl de wereld om jullie heen zich vrolijk maakt’ (Johannes 16:20). Een contrastgemeenschap in de samenleving, vaak verkeerd begrepen en verdacht gemaakt. Maar dan spreekt Hij ook over een blijdschap, een vreugde die niet stuk kan en door geen negatieve ervaring kan worden uitgewist. Een blijde boodschap in een wereld waar het vaak om te huilen is!
Nee, Jezus wil geen volgelingen die met een permanente tandpastalach door het leven gaan. In een aansprekend voorbeeld voert Hij een vrouw ten tonele die op het punt staat te bevallen. Een ingrijpende gebeurtenis waarbij ook veel mis kan gaan, zeker in oude tijden!
Moeders hebben me wel eens verteld hoe eindeloos lang de weeën konden duren en hoe hevig de pijn was – alsof je doodging. Maar ze bevestigden allemaal wat Jezus zegt: als het kind er is, is al die moeite allemaal vergeten en is er alleen maar blijdschap, want ‘er is een méns de wereld in gekomen’ (Johannes 16: 21). Kijk, zegt Jezus, in de wereld zullen jullie verdriet hebben. Dat is een soort van verdriet die niet strijdig is met het geloof, maar er juist uit voortkomt! Als je in Jezus hebt ontdekt wat leven kan zijn, kan de realiteit pijn doen.
In het beroemde achtste hoofdstuk van Paulus’ brief aan christenen in Rome vinden we een vergelijkbaar beeld: als je om je heen kijkt, zie je een wereld die alom zucht en steunt onder het lijden dat mensen overkomt en elkaar aandoen. Al die zinloosheid! De wereld van toen, de wereld van nu.
En toch: het is niet allemaal voor niets. En ook Paulus ziet dan die vrouw voor zich die op het punt staat te bevallen. Het lijden en de pijn in deze wereld, al die waaroms, dat zijn BARENSweeën.
Met andere woorden: ze kondigen geboorte aan, nieuw léven, een wereld die kómt.
Voor gelovige mensen betekent dat niet dat lijden en ellende in deze wereld ze niet meer raakt. Integendeel! Paulus zegt: ook wij, wij die de geest van de opgestane Heer ervaren, ook wij zuchten, in onszelf en onder elkaar (Romeinen 8: 23).
Want het is wel D-Day geweest, maar V-Day moet nog komen. De onuitwisbare blijdschap waarvan Jezus spreekt is niet een vreugde die oppervlakkig heenfietst over alles wat pijnlijk is en die de weerbarstige vragen waar we tegenaan kunnen lopen links laat liggen. Nee in het geloof doorleven we die voluit. ‘Ook wij zuchten’, Kyrie eleison!
‘In de wereld lijden jullie verdrukking’, zegt Jezus. Voor de pijn van de barende vrouw gebruikt Hij hetzelfde woord ‘verdrukking’. Geloof kan onder druk komen te staan – zodat je je afvraagt: zal ik er nog wel mee doorgaan? Maar er is Iemand die er raad mee weet die ons ziet en kent. Uiteindelijk is de moeder mateloos gelukkig want er is een méns de wereld in gekomen. Het is Pasen geworden. Door de pijn van verwerping, vernedering, leugens, grof onrecht heen is die Ene opgestaan, de ware Mens bij uitstek, niet meer weg te denken uit deze wereld. Wat over Hem verteld wordt is een belofte voor ons.
In zijn pinksterpreek zegt Petrus: de weeën van de dood konden Hem niet meer houden. Met andere woorden: Hij heeft de toekomst! En wij met Hem!
Pasen als D-Day, niet meer terug te draaien, onuitwisbare bron van hoop op een wereld die komt.
En daarom: V-Day, de toekomst van God, in ons hart, een diepe blijdschap niet weg te krijgen door wat er ook gebeurt.
Want we zijn nooit meer zonder belofte. Daarom is het lied dat het Evangelie ons leert altijd weer nieuw.
